“จากภูเขาขยะ สู่พื้นที่ผลิตอาหารสาธารณะด้วยความร่วมมือของชาวเชียงใหม่”
ในช่วงต้นปี 2020 เมืองเชียงใหม่ได้รับผลกระทบหนักจากสถานการณ์โรคระบาด COVID-19 เมื่อเศรษฐกิจที่พึ่งพาการท่องเที่ยวต้องหยุดชะงัก คนตัวเล็กในชุมชน เช่น แรงงานรายวันและผู้ให้บริการ ต้องเผชิญความยากลำบาก รายได้หายไป แต่ความจำเป็นพื้นฐานอย่างอาหารยังคงอยู่
ในวิกฤตครั้งนี้ ความร่วมมือจากหลากหลายภาคส่วนได้จุดประกายข้อเสนอสำคัญ: การพัฒนาที่ดินรัฐเพื่อสร้างความมั่นคงทางอาหาร จนเกิดเป็นโครงการ “สวนผักคนเมืองเชียงใหม่” บนที่ดินประเภท นสล. (หนังสือสำคัญสำหรับที่หลวง) ใจกลางเมืองเชียงใหม่
พื้นที่รกร้างราว 3 ไร่ ที่ครั้งหนึ่งเคยเป็นกองขยะสูงกว่า 3 เมตร รวมปริมาณกว่า 5,700 ตัน ได้รับการพลิกโฉมโดยกลุ่มอาสาสมัครที่มาจากหลากหลายภาคส่วน เช่น
- นักวิชาการด้านผังเมือง
- นักออกแบบ
- ผู้เชี่ยวชาญด้านสังคมและสิ่งแวดล้อม
- ชุมชนและประชาสังคม
- ภาคธุรกิจ และหน่วยงานรัฐ
เป้าหมายหลักของโครงการถูกกำหนดไว้ 3 ประการ:
- สร้างความมั่นคงทางอาหาร: ปลูกพืชผักปลอดสารพิษเพื่อแบ่งปันและช่วยเหลือผู้ได้รับผลกระทบ
- สร้างพื้นที่สาธารณะ: ให้คนทุกกลุ่มสามารถใช้งานได้อย่างเท่าเทียม
- เป็นตัวอย่างการพัฒนาที่ดินรัฐอย่างมีส่วนร่วม: เพื่อสร้างประโยชน์หลายมิติและตอบโจทย์ความต้องการของชุมชน
ความท้าทายและความสำเร็จ
การเปลี่ยนพื้นที่เสื่อมโทรมให้เป็นพื้นที่สีเขียวต้องเผชิญความท้าทายหลายด้าน เช่น
- การจัดการขยะและฟื้นฟูดินให้เหมาะสมสำหรับการปลูกพืช
- ระเบียบข้อจำกัดเกี่ยวกับการใช้ที่ดินและขั้นตอนการจัดสรรงบประมาณจากรัฐ
- การสร้างความรู้สึกเป็นเจ้าของร่วมในชุมชน โดยเปลี่ยนจาก “การรอรับ” เป็น “การมีส่วนร่วม” ผ่านการลงแรง ลงทุน และแบ่งปันความรู้
ในเวลาเพียงไม่นาน สวนผักคนเมืองเชียงใหม่ ได้พิสูจน์ให้เห็นถึงพลังของการออกแบบที่ดีและการมีส่วนร่วมอย่างสร้างสรรค์ โดยเปลี่ยนพื้นที่รกร้างให้กลายเป็นพื้นที่สีเขียวที่ชุมชนรักและรู้สึกผูกพัน
คุณค่าเหนือกว่าพื้นที่ปลูกผัก
สวนแห่งนี้ไม่เพียงตอบโจทย์ด้านความมั่นคงทางอาหาร แต่ยังสร้างคุณประโยชน์หลากหลาย:
- พื้นที่เรียนรู้ระบบนิเวศ: เป็นแหล่งอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพ
- พื้นที่พักผ่อนและจัดกิจกรรม: เปิดโอกาสให้คนทุกกลุ่มในสังคมมีพื้นที่พบปะและสร้างสัมพันธ์
- พื้นที่ฟื้นฟูจิตใจในวิกฤต: สร้างความหวังและความฝันให้กับชุมชน
- ตัวอย่างการพัฒนาที่ดินรัฐอย่างยั่งยืน: ด้วยการออกแบบที่ตอบโจทย์ทั้งสิ่งแวดล้อมและสังคม
“สวนผักคนเมืองเชียงใหม่” จึงเป็นมากกว่าสวนผัก แต่มันคือ จุดเริ่มต้นของการเปลี่ยนแปลงเมือง ที่เกิดขึ้นจากพลังของความร่วมมือและความฝันที่จะสร้างสิ่งแวดล้อมที่ดีขึ้นเพื่อคนทุกคนในสังคม